اشکال مصرف:

1-   دارویی: گیاه خشک- تازه، چای کیسه ای و شربتی به نام به لیمو خالص در مراکش.

۲  - آرایشی: ادکلن- استعمام با این گیاه- رفع خستگی چشم. اکنون کرم آبرسان و رطوبت دهنده ای به نام  Verbena hydrolates در اسپانیا به قیمت 12 دلار ساخته شده است که کرم آرایشی است.

۳- نوشیدنی ها: نوشیدنی های مطبوع به عنوان هضم کننده غذا

خصوصیات گیاهشناسی:

درختچه ای است پایا، خزان کننده ، با ارتفاع ۵/۰ تا ۲ متر . از مشخصه های این خانواده و این گیاه میتوان به ساقه های ۴ گوش ،میوه سفت و پرچمهای ۴ تایی که ۲ به ۲ بوده یعنی  (دی دینامند)اشاره نحوه ، برگهای این گیاه ساده و فراهم و خشن بصورت مجتمع ۲ تا ۴ برگ بوده. گلهای کوچک که از خارج سفید و از داخل آبی مایل به بنفش است، گل آذین در منابع خوشه ای ، گرزن و حتی سنبله ذکر شده است. این خانواده با خانواده ی روناس و نعناغ شباهتهایی دارد.جنسLippia  دارای ۲۲۰ گونه میباشد.. البته در برخی منابع گونه های این جنس را ۱۰۰ گونه معرفی کرده اند.

منشا و خاستگاه:

این گیاه بومی آمریکای جنوبی: شیلی، پرو و آرژانتین میباشد و اولین بار توسط اسپانیایی ها در سال ۱۷۸۴ میلادی از آمریکای جنوبی به اروپا آورده شد. این گیاه به نام پزشک گیاه شناسی بنام lippi که در حبشه به قتل رسید، نامگذاری شده است و citriodora به معنای شبه لیمو به خاطر بویش که شبیه لیمو است، نام نهادند.

اکولوژی:
به لیمو گیاهی است مقاوم به سرما تا (۵-) درجه سانتیگراد که گاها تا (۱۶-) درجه سانتیگراد را در سمنان و کرج توانسته است تحمل کند). به آب و هوای ملایم و آفتابی و مصون از بادهای شدید نیاز دارد. در خاکهایی با بافت متناسب و عمیق و نیز در خاکهایی با زهکشی خوب، خشک و فقیر رشد میکند. اسیدیته مورد نیاز حدود ۷ است. زمان گلدهی از جولای تا آگوست یعنی از مرداد تا شهریور میباشد. در یخبندان پرطاقت است. در ایران آنرا میتوان در جنوب فارس، شمال هرمزگان، جنوب غربی استان مرکزی، شمال خراسان، جنوب مازندران، مرکز گلستان و شرق گلستان کشت دارد.

تکثیر:
جنسی: این گیاه به علت عدم جوانه زنی بذور، با بذر تکثیر نمیشود.

غیر جنسی: تکثیر غیر جنسی از طریق قلمه، خوابانیدن و پاجوش است. قلمه گیری یا خوابانیدن را میتوان از بعد از بهار در خزانه یا در صورت شرایط مساعد هوا در فضای آزاد انجام داد. البته قلمه گیری در اواخر پاییز توصیه شده که زمان مناسبی است و کاهش هزینه را در بر دارد، زیرا با یک پوشش پلاستیکی بستر قلمه گیری ابتدایی میتوان گیاه را تکثیر کرده و برای اول بهار به رشد مطلوب برسانیم. قلمه بعد از ۳ تا ۴ ماه از زمان قلمه گیری آماده انتقال به زمین اصلی است. زمان کاشت در زمین اصلی بعد از خطر یخبندان بهاره است که باید توجه داشت به لیمو به انتقال بسیار حساس است و بهتر است بعد از گلدانی کردن و یا داشتن امکانات بعد از یکسال از قلمه گیری آنها را به زمین اصلی منتقل کنیم. تعداد قلمه های مورد نیاز با توجه به فواصل کشت که اشاره خواهد شد، بین ۱۷۰۰۰ تا ۶۲۵۰۰ قلمه میباشد.

 کاشت:
این گیاه به عنوان یک گیاه دارویی- معطر و زینتی کشت میشود. نیاز اصلی غذایی ۲۰۰-۱۵۰ کیلوگرم کود ازته، ۳۰۰-۲۵۰ کیلوگرم کود فسفر و ۱۰۰-۸۰ کیلوگرم در هکتار کود پتاس میباشد که کودها را قبل از کشت به خاک افزوده و شخم میزنیم. فواصل کشت در اسلونی با بهترین مواد موثره  cm ۴۰*۴۰ توجیه شده است که در هر ۱۰۰ متر مربع میتوان ۸/۱۱ کیلوگرم برگ خشک و ۳/۱۱۹ میلی لیتر اسانس به دست آورد که با این فواصل حدود ۶۲۵۰۰ قلمه نیاز میباشد. اما در کشت مکانیزه و استفاده از حداقل ادوات کشاورزی و تحقیقات دیگر فواصل کشت ۱۲۰-۵۰*۸۰-۴۰ در نظر گرفته اند که قلمه مورد نیاز حدود ۱۷۰۰۰ تا ۳۱۵۰۰ قلمه است. سیستم آبیاری را بصورت فارو، قطره نیمه متحرک انجام داد.

 داشت:
نیاز آبی گیاه با توجه به فاکتورهای نیاز آبی بین ۵-۱۰ روز اعلام کرده اند. به لیمو به غرقابی شدن نسبتا حساس ا ست. بیماری خاصی برایش گزارش نشده است ولی دوآفت کنه هنگام نگهداری در گلخانه گزارش شده است. در پاییز بعد از برگ ریزان بهتر است گیاه از ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر طوقه، هرس شود. در زمستانهای سرد برای جلوگیری از سرما زدن ریشه و گیاه بایستی روی اندام گیاهی را با برگ و کاه و کلش کاملا بپوشانیم.اگر گیاه دچار سرمازدگی شد،  با  آبیاری و کوددهی  مناسب و به موقع میتوان امیدوار به  جوانه زنی تاخیری گیاه بود.

 برداشت:
برداشت گیاه را در سال میتوان ۲ تا ۳ بار انجام داد. در ماههای خرداد، مرداد و مهر که تعداد دفعات برداشت با توجه به شرایط تغییر میکند. بیشترین مواد معطر گیاه در زمان گلدهی است و برداشت از برگهای بالایی بهتر است صورت گیرد. برگها را باید در هوای آفتابی که بیشترین اسانس و عدم وجود شبنم است، برداشت نمود. برگها در هنگام جمع آوری نباید پاره شود. برگها را برای نگهداری در انبار بایستی حداکثر در دمای ۳۵ درجه سانتیگراد خشک کرد. در هر ۱۰۰ گرم برگ خشک از ۸۱/۰ تا ۱۹/۱ میلی متر اسانس بدست آمده بود. عملکرد برگ خشک در هکتار برابر ۱۲۰۰ کیلوگرم است. به علت هرس کلی گیاه، میتوان به خوبی گیاه را تا ۸ و ۹ سالگی برداشت اقتصادی نمود، البته تحقیقی در دست نیست. از هر ۱۰۰ کیلوگرم برگ خشک به مقدار معادل ۵۱۰ گرم اسانس بدست می آید.

قسمت مورد استفاده: برگ – اسانس

 ترکیبات یا مواد موثره: به لیمو دارای ۹/۰ تا ۵/۱ درصد اسانس که شامل سیترال citral ، سینوئل cineol  لیمونن  limonen  ، جیرانیول geraniol میباشد که این گیاه دارای موسیلاژ، تانن و فلاونوئیدها میباشد و عاری از الکالوئیدها هستند. اسانس به لیمو مراکش، از برگ گیاه با روش تقطیر با بخار بدست می آید.

ارزش دارویی:

از لحاظ ارزش دارویی، گیاه به لیمو نسبت به بادرنجبویه از سهم بیشتری از لحاظ کیفی برخوردار است. به علت رفع اختلالات حرکت دوده ای روده و معده بطور عالی بعلاوه خاصیت آرامبخشی و رفع افسردگی میباشد و خاصیت آرامبخشی و هاضمه به لیمو به علت وجود لیمونن میباشد.

 تقلبات:
اسانس به لیمو غالبا با اسانس مرکبات  مخلوط  میکنند و در عطاریها به جای به لیمو ، بادرنجبویه (برگ) به فروش میرسد و البته اسانس به لیمو و بادرنجبویه شبیه هم هستند (شبکه خبری گیاهان دارویی، 10 آذر 1393).